زمستان 1386 - مورچه دانای بابا
سفارش تبلیغ
صبا ویژن
زیور دانش احسان است . [پیامبر خدا صلی الله علیه و آله]
مشخصات مدیروبلاگ
 
مورچه[15]
علاقمند به مورچه ها اما از نوع کوچولو و ملوسش! البته مطمئنا هیچکدوم به ملوسی مورچه بابا نمی‏شن.

خبر مایه
لوگوی دوستان
 

مورچه حشره‌ای است از راسته نازک بالان وجانوری است اجتماعی و باگونه‌های بسیارزیاد که در حدود8000گونه مختلف از مورچه‌ها شناخته شده است ، مورچه‌ها حشراتی هستند که از نظر هوش و غریزه طبیعی کامل می‌باشند. این حشره در مقایسه با حشرات دیگر ، لانه ساده‌تری دارد، بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر می‌کنند، یا با استفاده از موادی خاکریز درست می‌کنند

تنوع مورچه‌ها در هر دسته

همه مورچه‌ها دارای زندگی اجتماعی هستند، یعنی مورچه‌ها در دسته‌های جدا از هم زندگی می‌کنند. در هر دسته سه نوع مورچه وجود دارد: ملکه که وظیفه آن تخم گذاری و به دنیا آوردن نوزادان است. عده‌ای مورچه‌های کارگر هستند که فاقد بال می‌باشند و کار آنها جمع‌آوری دانه‌ها و مواد غذایی و حفر لانه و نگهداری تخمها و نوزادان می‌باشد. تعداد کمی از افراد یک لانه ، مورچه‌های نر ماده هستند که دارای چهار بال نازک می‌باشند. اندازه وتعداد گروه مورچه‌ها بسیار متنوع است.

ساختمان مورفولوژیکی مورچه

مورچه‌ها گر چه از نظر اندازه ظاهری با یکدیگر فرقهای زیادی دارند، ولی از جهت شکل ظاهری کم و بیش شبیه یکدیگر هستند. بر روی سر مورچه یک جفت شاخک یا آنتن وجود دارد. این شاخکها مدام حرکت می‌کنند، زیرا اینها شاخکهای معمولی نیستند، ومورچه ها با وجود اینکه فاقد بینی هستندشاخکها به مورچه ها کمک می کنندتابوهاراتشخیص دهندواز طرفی دیگر مورچه‌هابه وسیله ی شاخکهایشان یکدیگر را می شناسند وبا هم ارتباط برقرارمی کنند.

سر مورچه شامل مغز ، یک جفت چشم مرکب و آرواره‌های قوی و دهان است. علاوه بر چشم مرکب ، بیشتر مورچه‌ها دارای اندام بینایی دیگری به نام چشم ساده هستند. بین شکم و تنه این حشرات پایه‌ای وجود دارد که بوسیله آن شکم می‌تواند حرکات زیادی در جهات مختلف انجام دهد. مورچه‌های کارگر دارای سر کوچکی هستند، در صورتی که نر ماده‌ها دارای سری بزرگ می‌باشند. آرواره‌های این حشره نسبتا قوی است و پاهایش به چنگال ختم می‌شوند

بالهای جنس ماده حشره مذکور پس از جفت گیری می‌افتند. عمر مورچه‌های کارگر 8 تا 10 ماه ، مورچه ملکه یک سال و مورچه‌های نر ماده فقط دو هفته است، یعنی پس از جفتگیری با ماده می‌میرند

غذای مورچه‌ها

هزاران نوع مورچه در جهان زندگی می‌کنند که هر نوعی زندگی و غذای مخصوص به خود رادارند

انواع مورچه ها

مورچه خرمن چین : مورچه‌ای است که از گیاهان اطراف خود دانه می‌چیند و به لانه خود می‌برد و از آنها استفاده می‌کند.
مورچه شیر دوش یا گله‌دار :این مورچه ها به شکار شته ها می روندوآنها را گله گله در لانه جای می‌دهند و با نواختن ضربه‌های محکمی بر پهلویشان ، مایع شیرین مزه‌ای از اندامشان برای خود می‌دوشند
مورچه‌های باغبان : دسته دیگر از مورچه‌ها باغبانی می‌کنند، یعنی قارچهای بسیار ریزی را می‌پرورند و خوراکشان را فقط ازآنها تهیه می کنندونیاز به باغچه‌ای هم دارند که برای این کارخمیری فراهم می‌کنند وقارچهای موردنظرخودرا تهیه می‌کنند مورچه‌های تپه ساز: همچون مورچه‌های چوب‌زی در انگلستان فراوان هستند. این مورچه‌ها چنان بلند خانه سازی می‌کنند که گاهی ارتفاع ساختمان‌هایشان به یک متر و پهنای آن به 30 سانتی متر می‌رسد
برخی از مورچه‌ها ، برده‌دار هستند، یعنی دسته دسته همچون گروههایی که عازم ماموریت نظامی هستند، به سراغ مورچه‌های کوچکتر می‌روند. تخمها ، کرمها و شفیره‌های آنها را غارت می‌کنند و از آنها نگهداری می‌کنند تا بالغ شوند و در این هنگام آنها را به بیگاری وامی‌دارند
در آفریقای مرکزی ، آمریکای جنوبی و نیز آسیای جنوبی ، پاره‌ای از انواع مورچه‌ها ، گوشتخوار هستند. گاهی آنها را مورچه‌های قزاق گویند. چون بسیار بی‌رحم هستند و در ستونهای طولانی مانند نظامیان جنگجو در جستجوی جانداری به راه می‌افتند تا از گوشت بدن آنها تغذیه کنند

زندگی اجتماعی مورچه‌ها

در حدود 8000 گونه مختلف مورچه وجود دارد و همه آنها در گروههای فامیلی زندگی می کنند این حشره درمقایسه با حشرات دیگر لانه ساده‌تری می‌سازد بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر می‌کنند یا با استفاده از موادی، خاکریز (پرچین) درست می‌کنند در طول تابستان مورچه‌های بالدار از لانه بیرون آمده و بطور دسته جمعی حرکت می‌کنند آنها جفت گیری می‌کنند و برای تشکیل اجتماع جدیدی پرواز کرده ومی روند

مورچه‌های صحرا نشین در طول شب یک توده مخروطی موقت درست می‌کنند آنها برای این کار از بدنشان استفاده می‌کنند مورچه‌ها به همدیگر می‌چسبند و از یک شاخه درخت آویزان می‌شوند آنها بوسیله پنجه‌هایشان به یکدیگر می‌چسبند و این مخروط را می‌سازند. یک لانه مورچه از چندین اطاقچه که بوسیله تونلهایی به هم مرتبط می‌شوند، تشکیل شده است

چرخه زندگی مورچه

چرخه حیات مورچه بسیار جالب است. ماده‌های یک کلنی یعنی ملکه تا ارتفاع زیادی در آسمان به پرواز در می‌آیند و نرها نیز به دنبالشان می‌روند. پس از این پرواز جفت گیری ، نرها فورا می‌میرند و ملکه پایین می‌رود و به تنهایی آغازگر یک گروه یا دسته جدید می‌شود. او آشیانه‌ای حفر می‌کند و تخم می‌گذارد. پس از آن که کرمهایی که فاقد پا هستند، از تخم بیرون می‌آیند، ملکه مادر به آنها کمک می‌کند تا پیله‌ای به دور خود بتنند. هنگامی که مورچه جوان به اندازه کافی رشد کرد، ملکه یک سر پیله را سوراخ می‌کند و مورچه را از داخل محفظه خود خارج می‌سازد. این کارگران تازه نفس ، تقریبا به فوریت زندگی پر کار و فعال خود را آغاز می‌کنند که وقف ملکه و بقیه اعضای گروه است


  
  

نتایج تحقیق جانور شناسان نشان می دهد، نسل مورچه ها که ما اکنون در اطراف خود می بینیم حدود صدو چهل تا صد و شصت میلیون سال قبل در کره زمین ظاهر شدند.
بررسی شجره نامه مورچه ها نشان می دهد نسل نخستین گروه این جانداران پیش از ظهور بسیاری از جانوران ظاهر شده اند. گفتنی است در میان جمعیت میلیونی ساکن در یک لانه تنها یک ملکه وجود دارد که تنها وظیفه او تخمگذاری است و از میان تخمهای گذاشته شده 90 درصد آنها مورچه کارگر و 10 درصد مورچه سرباز می باشند. مورچه ملکه در طول عمر خود و در اواخر عمر تنها یک مورچه ماده تولید می کند که ملکه آینده مورچه ها خواهد بود. قابل ذکر است که در حال حاضر در حدود چهار هزارو پانصدگونه مورچه درجهان شناخته شده اند که برخی از آنها گوشتخوار بوده و در عرض پنج دقیقه یک جسد را می توانند به اسکلت تبدیل کنند.


  
  
دانشمندان درباره انواع مختلف مورچه ها مطالعه کرده وبه این نتیجه رسیده اندکه هر نوع مورچه ای طریقه مخصوصی درپیدا کردن راه لانه اش دارد مثلا" بعضی از مورچه ها از طریقه نشانه گذاری در روی زمین استفاده میکنند ، یعنی وقتی لانه شان را ترک میکنند علائم روی زمین را نشانه میگذارند تا در موقع برگشت بتوانند از روی آن نشانه ها راه لانه خود را پیدا کنند درست شبیه علائم ساختمانها و یا خیابانها که ما برای پیدا کردن خانه خود از آنها استفاده میکنیم.
دسته دیگر از مورچه ها با نگاه کردن به ارتفاع خورشید و در بالای افق راه خود را می یابند که بشر جز با استفاده از ابزار و وسایل مخصوص قادر به استفاده از این طریق نیست.
بعضی دیگر از مورچه ها هم از نشانه های روی زمین و هم از خورشید کمک میگیرند دانشمندان این را با تجربه هایی ثابت کرده اند. آنها ابتدا روی یک مورچه نشانه گذاری کردند و سپس آن را بحال خود گذاشتند و شروع به تعقیب آن نمودند و بعد از آنکه مورچه تکه خوراکی پیدا کرد و خواست که به لانه اش برگردد ، آنها آن را بلند کرده و نقطه دیگری که درست مخالف لانه اش بوده قرار دادند یعنی اگر قبلا" رو به مشرق بوده حالا رو بطرف مغرب گذاشته شد در این حالت مورچه نمی توانسته از آفتاب کمک بگیرد چون که به نظر آن ظاهرا" آفتاب در یک جای دیگر بود. بنابراین ابتدا مورچه مدتی سرگردان شده و شروع به اینطرف و آنطرف رفتن نمود. ولی بالاخره با یافتن یک نشانه زمینی بخانه خود رسید دانشمندان با تعیین و حساب وقت این آزمایشها به این نتیجه رسیده اند که بعضی اوقات یک مورچه ممکن است چندین ساعت برای پیدا کردن نشانه زمینی که راهنمای او در رسیدن به لانه اش میباشد ، به جستجو بپردازد و در آخر مورچه هائی وجود دارند که با بو کشیدن لانه خود را میابند.


  
  
 راستی می دونی مورچه کشاورز هم داریم؟می گن یه نوع شته از برگ درختان ، عسلی درست می کنه که مورچه ها خیلی دوست دارن! مورچه ها این شته ها را اسیر کرده و به لانه های خود می برند ، برای آنها برگ و آذوقه تهیه می کنند و مثل یه چوپانی که از گوسفندها مراقبت می کنه ، از این شته ها مواظبت می کنن تا ازعسلی که می سازند ، استفاده کنن.

  
  
 راستی باورت میشه مورچه هایی هستن که غلام دارند و مورچه های ضعیف تراز خودشون رو به بندگی می گیرن .می دونی چه جوری این کار رو میکنن؟ اونا پیله مورچه های دیگر را می دزدن و پرورش می دن! وقتی که این پیله ها مورچه شدن ، برای اونا کار می کنند و فرمان اونا رو اجرا میکنن.
 این برده داری در بعضی از مورچه ها به جایی رسیده که اگر غلامی در کار نباشه ، مورچه های کارفرما حتی غذای خود را نیز نمی تواند به دست آورند ؟!

  
  
 تاقبل از این در تمامی حشرات تنها حشره باهوش زنبور عسل بود که از طریق علم هندسه کندوی خود را می ساخت و پس از آن عنکبوت که از روی نقوش هندسی تار می بافت که البته بعدها دانشمندان به این نتیجه رسیدند که زنبور عسل تحت هر شرایطی می تواند نقش را جابجا کرده و پرده ها را با تغییر سایز و زاویه باز هم هندسی بسازد درحالی که اگر تار ینج ضلعی اولیه عنکبوت به هر دلیلی پاره شود عنکبوت برای تعمیر آن قادر به ساخت مجدد آن کوشه یا ضلع نیست بلکه از روی غریزه تنها سوراخ تار را پر می کند.
 این مباحث سالها مورد آزمایش قرار گرفت و اعلام شد تنها حشره باهوش که هندسه می داند زنبور عسل است ، اما امروز با خواندن این مطلب در میابیم که مورچه ها نیز بجر قدرتمندی از هوشمندی نیز برخوردارند و حساب می دانند:
 

 
 مورچه هایی که پاهای آنها در مسیر برگشت بلند شده بود، مسیر را گم کردند.
 
 دانشمندان طی یک آزمایش عجیب، برای دسته ای از مورچگان کفشهایی که پاهای آنهارابلند می کرد تهیه کردند و رفتار حرکتی آنها را بررسی کردند، نتیجه بیانگر این نکته بود که این حیوانات برای اندازه گیری مسافت های مختلف و جهت یابی، قدمهایشان را می شمرند.
 محققین بر این باورند مورچه های صحرایی از نوری که از ستارگان در آسمان شب تابیده می شود، به عنوان کلیدی جهت بازگشت به لانه هایشان استفاده می کنند،
 اما هنوز در این مورد که مورچه ها چگونه قادر به اندازه گیری دقیق فاصله ها هستند، شک و شبهه فراوان وجوددارد.
 در آزمایش فوق، دانشمندان برای پاهای تعدادی از مورچگان کفشهای بلندو برای برخی دیگر کفشهای کوتاه تهیه کردند.
 در ادامه، ابتدا دسته ای از مورچه ها با پاهای خودشان از لانه به سمت یک ماده غذایی حرکت کردند، سپس در راه برگشت آنها را با کفشهایی که پاهای آنها را بلند یا کوتاه کرده بود به طرف لانه شان راهی کردند.
 نتیجه کار این بود : مورچه ها فاصله ده متری بازگشت به لانه ها را گم کرده و از مسیر اصلی منحرف شدند.
 اما زمانی که آزمایشی مشابه با دسته ای از مورچه ها که پاهای معمولی داشتندتکرار شد، آنها به سرعت و سهولت به مقصدرسیدند!